حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محسن شفیعی، مسئول نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌های خوزستان، در گفتگو به خبرنگار خبرگزاری «حوزه»در خوزستان، به بررسی ابعاد مختلف حضور امام(ره) در پاریس و جهانی سازی انقلاب اسلامی پرداخت که حاصل آن در ادامه می آید.

چه شد که امام خمینی(ره) تصمیم به هجرت به پاریس گرفتند؟

برای پاسخ این سؤال باید اشاره‌ای به دلایل تبعید امام به عراق کنم؛ رژیم شاه از تبعید امام به نجف به دنبال حذف و فراموشی امام خمینی(ره) در دریای علمای و مراجع بزرگ حوزه نجف اشرف بود. اما اراده خداوند متعال به‌گونه‌ای دیگر رقم خورد و امام راحل در نجف تبدیل  به یک چهره برجسته و شخصیت نامدار شد و حوزه مقدسه نجف اشرف به عظمت و بزرگی حضرت امام تمکین و اعتراف کرد.

در 19 دی‌ماه سال 56 پس از حادثه مشکوک مرگ آقا مصطفی فرزند امام و پس از اهانتی که در روزنامه اطلاعات به مقام رفیع امام صورت گرفت، انقلاب وارد ابعاد تازه‌ای شد و خیزش ملت ایران در حمایت از مرجعیت و زعامت دینی، ظهور و بروز جدیدی از بیداری در جامعه را آغاز کرد.

این اتفاقات و ارتباط مردم و علما با امام در نجف و مدیریت اوضاع انقلاب سبب شد رژیم شاه طی توافقی با رژیم بعث حاکم در عراق، آن‌ها به اخراج امام از عراق ترغیب کرد.

در این راستا دولت عراق آقای «دعایی» را به بغداد احضار کرد و از او خواست که پیامی را به این مضمون  به امام(ره) برساند که «ما در عین اینکه به شما احترام می‌گذاریم، ولی به خاطر روابط با شاه محذوراتی داریم و ازاین‌رو از شما می‌خواهیم که رعایت بکنید و فعالیت‌ها به‌صورت علنی نباشد».

  حضرت امام با شنیدن این پیام فرمودند : «این آغاز کار است شما به بعثی‌ها بگویید من چنین چیزی را نمی‌پذیرم. من نمی‌توانم ساکت باشم و در ایران کسانی که به من اعتقاد دارند، مبارزه کنند و خون بدهند، اگر آنان نمی‌خواهند من اینجا باشم، می‌روم جای دیگر و حرفم را می‌زنم».

امام در راستای عمل به وظیفه شرعی خود آن هنگام که ممانعت‌های حکومت عراق از حد گذشت، تصمیم به ترک عراق گرفتند  و سرانجام صبحگاه 13 مهر 1357 به‌اتفاق تنی چند از یارانش، از فرودگاه بغداد به‌سوی پاریس هجرت کرد.

حضور امام در پاریس چه تغییری در روند انقلاب ایجاد کرد؟

این مقطع از تاریخ، بسیار مهم و پر فراز و نشیب است؛ بدون تردید باید گفت ورود امام به فرانسه از الطاف و عنایات الهی بود و فضای جدیدی پیش روی امام قرار گرفت.

 سیل هجوم رسانه‌ها و سایت‌های خبری و نشریات از سراسر دنیا به‌ویژه از غرب به سمت امام سرازیر شد و برای امام یک فرصت مناسب و استثنایی و بی‌بدیل پیش آمد که اهداف و افکار و آرمان خویش را به دنیا ارائه دهد.

از سوی دیگر حضور امام در پاریس امکان ارتباط انقلابیون و مبارزان و سران نهضت را تسهیل کرد و خون تازه‌ای در رگ‌های انقلاب ملت ایران جاری کرد.

 چرا دولت فرانسه همچون عراق برای امام محدودیت ایجاد نکرد؟

حکومت فرانسه در آغاز تصور نمی‌کرد که این حرکت به کجا منتهی خواهد شد؛ طبیعتاً طبق رایزنی‌هایی صورت گرفته امام وارد فرانسه شدند و حکومت فرانسه با تصور این که امام مدت کوتاهی مهمان آن‌ها بوده و خارج خواهد شد، اقدام پیشگیرانه‌ای در بدو ورود انجام ندادند.

اما پس از استقرار امام در نوفل‌لوشاتو و تبدیل آن به مرکز مراعات انقلابیون، نمایندگان کاخ الیزه با امام ملاقات کرده و پیام رسمی دولت را مبنی بر ممانعت از هرگونه فعالیت سیاسی ابلاغ کردند.

 امام در پاسخ با همان قاطعیتی که به مسئولین عراقی برخورد داشتند، این‌گونه محدودیت‌ها خلاف ادعاى دموکراسى دانسته و فرمودند «ما فکر می‌کردیم که اینجا مثل عراق نیست. من هرکجا بروم حرفم را می‌زنم. من از فرودگاهی به فرودگاه دیگر و از شهری به شهر دیگر سفر می‌کنم تا به دنیا اعلام کنم که تمام ظالمان دنیا دستشان را در دست یکدیگر گذاشته‌اند تا مردم جهان صدای ما مظلومان را نشنوند. ولی من صدای مردم دلیر ایران را به دنیاخواهم رساند. من به دنیاخواهم گفت که در ایران چه می‌گذرد».

به لطف الهی در این برهه، مبارزات ملت ایران با شتاب و سرعت بیشتری به کار خود ادامه داد و قبل از آن که دولت فرانسه بتواند کنترلی بر امام و نشست‌های ایشان داشته باشند، رژیم شاهنشاهی در آستانه سقوط قرار گرفت و امام خمینی(ره) به ایران برگشتند.

گروه‌های فعال سیاسی و دانشجویان ایرانی حاضر در اروپا چه نقشی در گسترش فعالیت‌های امام ایفا کردند؟

در سیر مبارزات  انقلاب هم در دهه 40 و هم در دهه 50 ارتباط امام با دانشجویان شاهد گستردگی و پیوند عمیقی بود که نقش مهمی در نهضت گسترده امام داشت.

امام در طول سال‌های مبارزه بین دانشگاهیان و حوزویان، ارتباط عاطفی ارزشمندی را ایجاد کرد، این ارتباط در عراق نیز تداوم داشت و مکاتبات انجمن‌های اسلامی آمریکا و اروپا، رد شبهات آن‌ها، نظرخواهی‌ها و دریافت پیام برای نشست‌های سالانه‌شان در اسناد و مدارک انقلاب موجود است.

اما به‌طور طبیعی حضور امام در نوفل‌لوشاتو فرانسه زمینه‌ای را فراهم کرد که دانشجویان و مخاطبان ایرانی از همه کشورهای اروپایی به‌ویژه از فرانسه، آلمان و آمریکا، پروانه‌وار به دور شمع وجودی حضرت امام گرد آیند و این مهم به‌سرعت روند  انقلاب اسلامی کمک شایانی کرد.

 در مدت حضور امام در پاریس چه اقداماتی برای خنثی کردن فعالیت‌های ایشان صورت گرفت؟

با مراجعه به اسناد تاریخی درمی‌یابیم که رژیم شاه از طریق ارتباط با دولت فرانسه خواهان ایجاد محدودیت برای امام خمینی شدند.

از سوی دیگر فعالیت گسترده‌ای توسط علما و مراجع، اندیشمندان، روشنفکران، حقوقدانان و اقشار مختلف مردم جهت حمایت از امام انجام شد و با مراجعه به سفارت فرانسه در تهران  و همچنین ارسال اعلامیه و  بیانیه‌هایی به دولت فرانسه، خواهان تکریم و تجلیل از امام شدند.

این فشارها نقش مهمی در موضع‌گیری دولت فرانسه در بدو ورود امام به نوفل‌لوشاتو داشت و چه‌بسا اگر زمان بیشتری حضور پیدا می‌کردند دولت‌مردان فرانسه ایجاد محدودیت می‌کردند.

اما لطف الهی شامل ملت ایران شد و زمینه بازگشت امام فراهم و با ورود ایشان انقلاب نیز به پیروزی رسید.

در همین زمینه ژیسکاردستن، رئیس‌جمهور وقت فرانسه در خاطرات خویش نوشته است که دستور اخراج امام از فرانسه را صادر کرده بود ولى در آخرین لحظه‏ها نمایندگان سیاسى شاه که در آن روزها درنهایت درماندگى قرار داشت، خطر واکنش تند و غیرقابل‌کنترل مردم را گوشزد کرده و در مورد عواقب آن در ایران و اروپا از خود سلب مسئولیت کرده بودند.

در پایان اگر نکته‌ای مدنظر دارید بفرمایید

مطلبی که باید در پایان به آن اشاره‌کنم و می‌توان آن را کرامتی از امام نیز دانست آن است که  حضرت امام در متن وصیت‌نامه سیاسی الهی خویش  و در الحاقیه آن می‌نویسند «از قرار مذکور، بعضی‌ها ادعا کرده‌اند که رفتن من به پاریس به‌وسیله‌ آنان بوده؛ این دروغ است. من پس از برگرداندنم از کویت، با مشورت احمد، پاریس را انتخاب نمودم، زیرا در کشورهای اسلامی احتمال راه ندادن بود؛ آنان تحت نفوذ ‌شاه بودند ولی پاریس این احتمال نبود».

اخیراً در همین یکی دو سال گذشته برخی از اشخاص در مصاحبه‌هایی که در نشریات داخلی نیز به چاپ رسیده است این مسئله را مطرح کردند که هجرت امام به پاریس در پی پیشنهاد آن‌ها صورت گرفت.

الحمدلله امام در اینجا نیز کرامتی از خود نشان داد و برای جلوگیری از تحریف واقعیت و تحریف تاریخ این مطلب را در وصیت‌نامه خویش به یادگار گذاشتند.

با تشکر از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.

إن شاءالله که در مسیر نشر حقایق موفق باشید.

 گفت‌وگو: نوید نوروزی